Bé gái lớp 6 mang bầu, công an bắt khẩn cấp nghi phạm 70 tuổi. Sau khi nhận đơn tố cáo từ gia đình nữ sinh lớp 6 nghi bị bảo vệ trường mầm non xâm hại dẫn đến mang bầu, Công an huyện Quế Phong, Nghệ An đã vào cuộc làm rõ, bắt người bảo vệ này. Ngày 17.9, thông tin Với các thiên thần nhỏ tại Trường mầm non Ngôi Sao Tuổi Thơ - KINDERSTAR (Thuộc hệ thống Trường Song ngữ Quốc tế Hoàng Gia - ROYAL SCHOOL), niềm hạnh phúc nhất trong ngày sinh nhật không chỉ là chiếc bánh kem khổng lồ, chùm bong bóng rực rỡ sắc màu hay những món quà xinh Khoa học- khám phá. Đồ thí nghiệm Bản đồ, quả địa cầu Kính lúp, kính hiển vi Nam châm Lăn, di chuyển Bàn ánh sáng và đồ dùng Khám phá giác quan Nguyên liệu handmade Vải dạ, xốp màu, đề can; Dây, chun, khuyên tròn; Bát đĩa giấy, nhựa GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN TÌNH CẢM VÀ KỸ NĂNG XÃ HỘI CHO TRẺ MẦM NON Ths. Lương Thị Bình Trung tâm Nghiên cứu GDMN Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam Mục tiêu Qua bài học học viên nắm được: - Lĩnh vực giáo dục phát triển Đây là văn bản quản lý quan trọng, định hướng cho các hoạt động của Nhà trường theo 07 lĩnh vực: 1. Tầm nhìn chiến lược, quản lý và đảm bảo chất lượng 2. Chương trình đào tạo 3. Nghiên cứu, phát triển và đổi mới 4. Hoạt động đối ngoại 5. Môi trường giáo dục và nguồn lực 6. Hỗ trợ giảng dạy 7. Hỗ trợ học tập Các thí nghiệm khoa học STEM cho trẻ mầm non hiện đang là xu hướng thịnh hành trong nền giáo dục hiện nay. Những hoạt động khoa học này nhằm kích thích sự tò mò, sáng tạo và tự tin của trẻ nhỏ. Ba mẹ và bé hãy cùng tìm hiểu và thực hành thí nghiệm "Đèn dung nham" ngay sau đây để khám phá các hiện tượng thú vị nhé! Jg3R4b. Vai trò của các trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm nonGiúp bé sớm hình thành kỹ năng tư duy sâuGiúp trẻ củng cố kiến thức có sẵn, mở rộng hiểu biết của trẻKích thích sự tò mò, ham khám phá và tính kiên nhẫn ở trẻCác trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm chơi bán hàng hay còn gọi là chơi đồ hàng 2. Trò chơi ghi nhớ bước chân3. Trò chơi tập làm bữa cơm gia đình4. Trò tìm hiểu các con vật sống trong rừng chơi “Tìm quả cho cây” Vai trò của các trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non Các trò chơi phá khoa học khoa học cho trẻ mầm non có vai trò rất quan trọng với sự phát triển của trẻ. Bởi các trò chơi khám phá sẽ cho trẻ mang lại nhiều tác dụng đặc biệt như Giúp bé sớm hình thành kỹ năng tư duy sâu Trò chơi khám phá khoa học giúp trẻ hình thành kỹ năng tư duy, phân tích mọi sự vật và hiện tượng xung quanh một cách tự nhiên nhất. Đồng thời rèn luyện trẻ khả năng quan sát, nhận xét, khái quát một vấn đề trong khi chơi trò chơi. Từ đó tạo tiền đề kích thích não bộ của trẻ phát triển. Trò chơi khám phá khoa học giúp trẻ hình thành nhiều kỹ năng quan trọng. Giúp trẻ củng cố kiến thức có sẵn, mở rộng hiểu biết của trẻ Các trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non giúp bé có thêm nhiều kiến thức bên ngoài sách vở. Trẻ sẽ dần được bổ sung, mở rộng hiểu biết về xung quanh một cách tự nhiên nhất. Đặc biệt, khi trẻ mầm non có cơ hội khám phá khoa học sẽ giúp trẻ có nền tảng vững chắc, cái gốc ngay từ nhỏ. Sau này khi gặp chương trình khó hơn, trẻ dễ dàng vượt qua chúng. Hơn nữa, việc cung cấp kiến thức khoa học cho trẻ ngay từ nhỏ góp phần quyết định thành công của trẻ trong tương lai. Kích thích sự tò mò, ham khám phá và tính kiên nhẫn ở trẻ Dùng trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non sẽ kích thích tò mò của trẻ lên mức tối đa. Khám phá khoa học khơi gợi ham học ở trẻ. Tuy nhiên, trẻ không thích mình đứng ngoài cuộc chơi, không thích chỉ đứng xem ba mẹ chơi mà muốn tự mình làm chủ cuộc chơi. Ba mẹ chỉ nên hỗ trợ một phần nào đó thôi chứ không nên dạy trẻ chơi từng tí một như vậy không khai thác được tiềm năng của trẻ. Để trẻ tự khám phá qua trò chơi sẽ tốt hơn dạy trẻ qua sách vở. Một trẻ tự tìm tòi sẽ nhớ lâu hơn, ngoài ra còn giúp trẻ nâng cao tính kiên nhẫn. Các trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non Ngoài học chữ thì ở lứa tuổi mầm non ba mẹ có thể cùng con chơi các trò chơi khám phá. Trẻ sẽ cực thích thú ngay từ nhỏ. Dưới đây là một số trò chơi siêu quen thuộc và dễ thực hiện giúp trẻ tăng khả năng khám phá khoa học mà ba mẹ có thể cùng chơi với trẻ. chơi bán hàng hay còn gọi là chơi đồ hàng Ba mẹ cần chuẩn bị Một số đồ chơi mô phỏng bánh, kẹo, rau, củ, quả, tôm, cá…nếu có điều kiện cô có thẻ chuẩn bị rau, quả thật như rau ngót, rau muống, củ cải, quả mận, quả quýt…. Cách chơi trò bán hàng Ba mẹ sẽ là người bán hàng, còn trẻ là người mua hàng. Ba mẹ sẽ sắp xếp thực phẩm theo từng loại. Khi trẻ đóng vai người mua thực phẩm phải đưa ra yêu cầu. Ví dụ “Bác ơi bán cho tôi mớ rau ngót; Bác bán cho tôi quả mận…”. “Trẻ là người mua sẽ phải” trả tiền và nói cảm ơn. Sau khi mua thì trẻ và ba mẹ sẽ chào tạm biệt nhau. Tác dụng của trò chơi bán hàng Đây là trò chơi khám phá cho trẻ mầm non giúp các bé hiểu hơn về công việc buôn bán cũng như hiểu được giá trị của những thứ mình có xung quanh. Trò chơi đồ hàng giúp trẻ hiểu hơn về sự vật hiện tượng xung quanh mình 2. Trò chơi ghi nhớ bước chân Ba mẹ cần chuẩn bị Ba mẹ sẽ vẽ các dạng hình học như hình tròn, hình vuông, hình tam giác, hình chữ nhật Luật chơi Trẻ phải đi vào đúng ô hình theo yêu cầu, hiệu lệnh của ba mẹ. Đi sai là trẻ thua và phải đi lại. Cách chơi cho trẻ chơi theo nhóm với anh chị, có thể là 2-3 trẻ trước khi chơi ba mẹ có thể cho trẻ bốc thăm hoặc oẳn tù tì để chọn lợt chơi. Khi ba mẹ nói đến tên hình nào thì trẻ phải đi vào hình đó VD Ba mẹ nói hình vuông trẻ phải đi vào hình vuông, ba mẹ nói hình chữ nhật trẻ phải đi vào hình chữ nhật, nếu bước sai phải nhường lượt chơi cho anh chị và ngược lại. Kết thúc lần chơi, ai bước được đúng nhiều hơn thì người đó thắng cuộc. Tác dụng của trò chơi ghi nhớ bước chân Đây là một trong những trò chơi khám phá cho trẻ mầm non thú vị giúp trẻ củng cố kiến thức về các loại hình cơ bản ở hoạt động làm quen với toán. Trẻ nhớ đọc thành thạo tên các loại hình học cơ bản như hình tròn, hình vuông, hình tam giác, hình chữ nhật. Rèn kĩ năng quan sát và phản xạ nhanh ở trẻ. Trò chơi ghi nhớ bước chân giúp trẻ thành thạo với hình học cơ bản 3. Trò chơi tập làm bữa cơm gia đình Ba mẹ cần chuẩn bị Các đồ dùng gia đình để đựng đồ ăn, thức uống đặt vào góc Gia đình, một bàn ăn. Ba mẹ chuẩn bị mẫu bàn ăn dọn đồ cho một người một đĩa, một cốc, một thìa, một bát… Cách chơi trò tập làm bữa ăn gia đình Ba mẹ giải thích cho trẻ biết cần chuẩn bị những gì vào khay mâm để sắp bộ đồ ăn cho 6 người ngồi xung quanh bàn này. Cho một trẻ sắp xếp đồ cho một người ăn một đĩa, một cốc, một thìa, một bát. Ba mẹ có thể cho trẻ tham gia cùng anh chị. Anh chị sẽ cùng xếp đồ dùng cho thành viên khác của gia đình. Sau khi xếp xong cho trẻ thảo luận về các thức ăn và đồ uống nào được đựng vào dụng cụ nào. Tác dụng Trẻ biết cách chuẩn bị một bữa ăn cho gia đình ở góc gia đình. Thông qua trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non này trẻ sẽ gọi tên thành thạo các đồ dùng và các đồ thức ăn, thức uống. Trò chơi bé tập nấu ăn. 4. Trò tìm hiểu các con vật sống trong rừng Ba mẹ cần chuẩn bị Hình ảnh về các động vật sống trong rừng. Đồ dùng của trẻ Lô tô các động vật sống trong rừng, lô tô về thức ăn của các con vật, bộ hình các con vật sống trong rừng. Cách chơi Cho trẻ hát và vận động theo bài “Đố bạn biết”. Ba mẹ trò chuyện với trẻ “Bé ơi con vừa hát bài gì? – Trong bài hát nhắc đến những con vật nào? – Những con vật này sống ở đâu? – Trong rừng còn có những con vật nào nữa? – Để biết những con vật này sống trong rừng như thế nào ba mẹ cùng con khám phá nhé. Con có chịu không.” Ví dụ khi làm quen với con khỉ Ba mẹ đọc câu đố “Con gì chân khéo như tay/ Đánh đu đã giỏi lại hay leo trèo? Con khỉ. + Ba mẹ cho trẻ quan sát tranh con khỉ và hỏi bé – Con khỉ có những bộ phận gì? – Lông khỉ có màu gì? Lông có nhiều màu đen hoặc nâu, hoặc xám, trắng… – Khỉ thích sống ở đâu? – Khỉ di chuyển bằng cách nào? – Khỉ thích ăn gì ? Khỉ thích ăn các loại quả. Tương tự như vậy ba mẹ sẽ cho con tìm hiểu về các con vật khác. Tác dụng của trò chơi Đây là trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non thú vị nhất, trẻ nhận biết, gọi tên, nhận xét được những đặc điểm bên ngoài của các con vật sống trong rừng như voi, hổ, sư tử, khỉ…về cấu tạo, hình dáng, cách vận động, thức ăn, tiếng kêu, tập tính. Đồng thời đây là trò chơi giáo dục kỹ năng sống Biết tự bảo vệ bản thân trước những nguy hiểm do những động vật hoang dã có thể gây ra. Trò tìm hiểu các con vật sống trong rừng giáo dục trẻ kỹ năng sống và hiểu sâu hơn về các con vật chơi “Tìm quả cho cây” Ba mẹ cần chuẩn bị Một số cây nhựa hoặc cây bằng bìa cứng và một số quả rời. Các thẻ số Chuẩn bị theo số mà trẻ đã học. Cách chơi Ba mẹ chuẩn bị cây có các tán nhỏ và gắn thẻ số lên các tán cây. Trẻ có nhiệm vụ sẽ đi qua con đường hẹp lên trên bàn lấy quả và dán lên mỗi tán của cây. Trẻ gắn xong càng nhanh càng tốt. Thời gian tùy bố mẹ lựa chọn để kết thúc trò chơi. Sau khi trẻ gắn xong, Ba mẹ sẽ nhận xét Con có thể cho ba mẹ biết con vừa làm gì không? Gắn quả lên cây – Con đã làm như thế nào? Gắn quả lên các tán cây đúng với số lượng trong thẻ số. Tác dụng của trò chơi Củng cố khả năng nhận biết số lượng và luyện đếm cho trẻ. Phát triển khả năng quan sát của trẻ một cách hiệu quả. “Tìm quả cho cây” là trò chơi bé rất yêu thích. Trên đây là những trò chơi khám phá khoa học cho trẻ mầm non đầy bổ ích TGB Preschool gửi đến gia đình mình. Mong rằng với các trò chơi này, ba mẹ sẽ cùng bé yêu của mình có những giờ phút trải nghiệm, khám phá cuộc sống đầy bổ ích và vui vẻ. Hiện nay, TGB Preschool đang xây dựng chương trình đào tạo áp dụng phương pháp dạy học theo dự án – phương pháp giáo dục sớm và dựa trên Thuyết Trí thông minh đa dạng của Tiến sĩ Howard Gardner. Các bé có thể khám phá bản thân mình bằng những trải nghiệm thực tế, tìm hiểu các chủ đề về cuộc sống từ nhiều góc độ qua các hoạt động “góc trí thông minh đa dạng”. Để tham gia trải nghiệm, ba mẹ có thể điền form đăng ký cho bé hoặc liên hệ TGB để được tư vấn cụ thể. Tóm tắt Khám phá khoa học về môi trường xung quanh là một trong những hoạt động giáo dục trọng tâm ở trường mầm non. Việc lựa chọn chủ đề và nội dung khám phá cho trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động này. Kết quả nghiên cứu trên 150 giáo viên mầm non tại Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế cho thấy 10 chủ đề trong chương trình giáo dục mầm non hiện hành đều được triển khai thành nội dung hoạt động. Giáo viên là người đóng vai trò chính trong việc lựa chọn chủ đề và nội dung hoạt động. Chương trình GDMN hiện hành là căn cứ chính của việc lựa chọn này. Vai trò trung tâm của trẻ và sự tham gia của phụ huynh chưa được chú trọng đúng mức. Từ khóa hoạt động khám phá khoa học; môi trường xung quanh; chủ đề; nội dung; trẻ mầm non. Discover the world's research25+ million members160+ million publication billion citationsJoin for free Journal of Science The University of Danang - University of Education. ISSN 1859 - 4603 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM – ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG Tạp chí Khoa học Trường Đ ại học Sư phạm - ĐHĐN, 2017, 2504, 12 1-125 121 a,bTrường Đại học Sư phạm - Đại học Hu ế * Liên hệ tác giảNguyễn Tuấn Vĩ nh Email nguyentuanvinhdhsphu Nhận bài 21 – 08 – 2017 Chấp nhận đăng 25 – 12 – 2017 THỰC TRẠNG LỰA CHỌN CHỦ ĐỀ VÀ NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC VỀ MÔI TRƯỜNG XUNG QUANH CHO TRẺ TẠI TRƯỜNG MẦM NON Nguyễn Tuấn Vĩnha*, Tạ Thị Kim Nhungb, Lê Thị Nhungb, Trần Viết Nhib, Trịnh Thị Hà Bắcb Tóm tắt Khám phá khoa học về môi trường xung quanh là một trong những hoạt động giáo dục trọng tâm ở trường mầm non. Việc lựa chọn chủ đề và nội dung khám phá cho trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động này. Kết quả nghiên cứu trên 150 giáo viên mầm non tại Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế cho thấy 10 chủ đề trong chương trình giáo dục mầm non hiện hành đều được triển khai thành nội dung hoạt động. Giáo viên là người đóng vai trò chính trong việc lựa chọn chủ đề và nội dung hoạt động. Chương trình GDMN hiện hành là căn cứ chính của việc lựa chọn này. Vai trò trung tâm của trẻ và sự tham gia của phụ huynh chưa được chú trọng đúng mức. Từ khóa hoạt động khám phá khoa học; môi trường xung quanh; chủ đề; nội dung; trẻ mầm non. 1. Giới thiệu Khám phá khoa học KPKH về môi trường xung quanh MTXQ là quá trình trẻ tích cực tham gia hoạt động thăm dò, tìm hiểu thế giới tự nhiên và xã hội. Đó là quá trình quan sát, so sánh, phân loại, thử nghiệm, dự đoán, suy luận, thảo luận, giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định Trần Thị Ngọc Trâm, Nguyễn Thị Nga, 2011. Hoạt động này được đặc biệt chú trọng trong chương trình Giáo dục mầm non GDMN các nước như Anh, Mỹ, Úc, New Zealand, Nhật Bản, Hàn Quốc… nhằm hướng đến phát triển các kĩ năng nhận thức, nuôi dưỡng niềm đam mê khoa học, phát triển ngôn ngữ… cho trẻ thông qua KPKH khoa học sự sống, khoa học vật chất, khoa học hiện tượng… và tìm hiểu đời sống xã hội dưới các hình thức hoạt động đa dạng khác nhau. Ở Việt Nam, hoạt động KPKH về MTXQ đã được các nhà giáo dục quan tâm đưa vào chương trình GDMN từ lâu với tên gọi và cách tiếp cận thay đổi qua từng thời kì như “Nhận biết và tập nói” từ những năm 1960, “Tìm hiểu môi trường xung quanh và tập nói” 1975-1980, “Cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh” 1980-2009, “Khám phá khoa học về môi trường xung quanh” 2009 đến nay [3]. Cùng với sự đổi mới GDMN nói chung, hoạt động này ngày càng được chú trọng cải tiến theo hướng tiếp cận “tích hợp” và “lấy trẻ làm trung tâm”. Trong chương trình GDMN hiện nay, hoạt động KPKH về MTXQ thuộc lĩnh vực phát triển nhận thức và được tổ chức ở tất cả các độ tuổi nhằm thỏa mãn nhu cầu tìm tòi, khám phá; rèn luyện và phát triển các kĩ năng nhận thức cho trẻ; chính xác hóa các kiến thức về thế giới xung quanh; hình thành thái độ tích cực đối với các sự vật, hiện tượng, con người cho trẻ. Với vai trò và vị trí như vậy, việc lựa chọn chủ đề và nội dung KPKH về MTXQ là một khâu quan trọng trong quy trình tổ chức hoạt động, góp phần quyết định chất lượng và hiệu quả của hoạt động này. Theo quan điểm giáo dục tích hợp theo chủ đề, lấy trẻ làm trung tâm của chương trình GDMN hiện hành, nội dung hoạt động KPKH về MTXQ được xây dựng thành các “mạng Nguyễn Tuấn Vĩnh, Tạ Thị Kim Nhung, Lê Thị Nhung, Trần Viết Nhi, Trịnh Thị Hà Bắc 122 nội dung”. Mỗi “mạng nội dung” gồm một chủ đề chính và các chủ đề nhánh tương ứng. Từ mỗi chủ đề nhánh, đề tài và nội dung khám phá cụ thể được xác định. Việc xác định chủ đề, đề tài, nội dung mang tính linh hoạt, không áp đặt, dựa trên nhiều căn cứ; có sự tham gia của nhiều lực lượng giáo dục như trẻ, phụ huynh, giáo viên GV, tổ chuyên môn, nhà quản lí…; đảm bảo tính cân đối và hài hoà Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2014. Tuy nhiên, trên thực tế, việc lựa chọn và xây dựng nội dung hoạt động KPKH về MTXQ vẫn chưa thực hiện đầy đủ và toàn diện, đặc biệt là chưa phát huy vai trò trung tâm của trẻ và sự tham gia phối hợp của gia đình. Nghiên cứu thực trạng vấn đề này là một việc làm cần thiết, làm cơ sở đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động KPKH về MTXQ ở trường mầm non. 2. Khách thể và phương pháp nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Khách thể nghiên cứu là 150 GV tại 24 trường mầm non tại 3 tỉnh Quảng Bình 8 trường, Quảng Trị 10 trường và Thừa Thiên Huế 6 trường. Trong số này, có 20 trường đạt chuẩn cấp độ 1 và 2, 4 trường chưa đạt chuẩn; 7 ở thành phố và 17 không ở thành phố. Số lượng trẻ ở các trường này phân bố không đều vì vậy, số GV cũng không phân bố đều ở các trường. 150 GV có độ tuổi trung bình là 33,5 cao nhất 53, thấp nhất 29, độ lệch chuẩn 6,93. Trong đó, 12 người đã công tác trên 20 năm trong ngành mầm non, số còn lại từ 6 đến 20 năm. Về trình độ, 128 người có trình độ đại học, 1 người trình độ sau đại học, 7 người trung cấp, còn lại trình độ cao đẳng. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu là điều tra bằng bảng hỏi. Bảng hỏi gồm 04 câu hỏi tìm hiểu nhận thức của GV về tầm quan trọng của hoạt động KPKH về MTXQ, mức độ triển khai nội dung theo chủ đề, mức độ tham gia lựa chọn của các lực lượng giáo dục, căn cứ để lựa chọn nội dung. Mỗi câu hỏi được thiết kế dưới dạng câu hỏi đóng với nhiều đáp án cho sẵn. Mỗi đáp án được biểu hiện ở 5 mức độ được quy thành điểm tương ứng từ 1 - 5. Kiểm định hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0,739. Như vậy, độ tin cậy của bảng hỏi này đảm bảo. Số liệu được xử lí bằng phần mềm IBM SPSS 3. Kết quả nghiên cứu Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết của hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh Kết quả khảo sát nhận thức của GV về mức độ cần thiết của hoạt động KPKH về MTXQ được trình bày ở bảng sau. Bảng 1. Nhận thức của GV về sự cần thiết của hoạt động KPKH về MTXQ Bảng 1 cho thấy tất cả GV đều đánh giá cao tính cần thiết của hoạt động KPKH về MTXQ. Kết quả này thể hiện nhận thức đúng đắn của GV về hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ nói riêng, phát triển toàn diện nhân cách trẻ nói chung. Đây cũng là kết quả tất yếu, bởi tầm quan trọng của hoạt động phát triển nhận thức đã được nêu tại các văn bản quy định của Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo. Điều 22, Luật Giáo dục 2005 chỉ rõ “Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mĩ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào học lớp một”. Mục tiêu của GDMN đã được cụ thể hóa trong Chương trình GDMN hiện hành Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2017, trong đó, nhận thức là một trong năm lĩnh vực cần phát triển cho trẻ 5 - 6 tuổi. Hoạt động KPKH về MTXQ là một trong những hoạt động phát triển nhận thức của trẻ với đặc trưng là tổ chức tìm hiểu, khám phá MTXQ nhằm trang bị cho trẻ tri thức về MTXQ và bản thân, hình thành ở trẻ thái độ tích cực đối với MTXQ và rèn luyện các kĩ năng, hành vi của trẻ trong mối quan hệ với MTXQ. Khi tham gia hoạt động, trẻ không chỉ phát triển nhận thức mà còn phát triển được các lĩnh vực khác. Ngoài ra, những gì trẻ thu nhận được thông qua hoạt động KPKH về MTXQ cũng là cơ sở để tổ chức các hoạt động chăm sóc, giáo dục ở trường MN. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động KPKH về MTXQ ở các trường MN là hết sức cần thiết, không thể thiếu. ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạ m - ĐHĐN, 2017,2504, 121-125 123 Mức độ triển khai chủ đề hoạt động khám phá khoa học về môi trường xung quanh cho trẻ 5 - 6 tuổi Hiện nay, ở các trường mầm non, xu hướng chung trong việc lựa chọn nội dung giáo dục trẻ MG 5 - 6 tuổi là thông qua các chủ đề gần gũi với trẻ. Xây dựng chủ đề dựa vào định hướng của nội dung giáo dục trong chương trình GDMN, đặc điểm của trẻ và điều kiện của trường, lớp, địa phương. Không có quy định chung về số lượng chủ đề cũng như tên chủ đề cụ thể. Thông thường, một chủ đề được thực hiện trong khoảng 3 - 5 tuần, ít nhất là 1 - 2 tuần. Các chủ đề bố trí xuyên suốt 35 tuần của một năm học. Các nội dung KPKH về MTXQ được làm rõ bằng “mạng nội dung” của chủ đề. Đặc biệt, nội dung chủ đề cần cho thấy sự hứng thú và quan tâm của trẻ, giáo viên có “nguồn” để triển khai. Hệ thống chủ đề tổ chức cho trẻ khám phá ở trường mầm non xoay quanh 2 nội dung môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Trong một năm học, trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thường khám phá 10 chủ đề gắn với cuộc sống thực của trẻ Trường Mầm non, Bản thân, Gia đình, Nghề nghiệp, Thế giới động vật, Thế giới thực vật, Phương tiện giao thông, Nước và một số hiện tượng tự nhiên, Quê hương - Đất nước - Bác Hồ, Trường Tiểu học. Kết quả khảo sát mức độ triển khai các chủ đề này thành nội dung KPKH về MTXQ cho trẻ 5 - 6 tuổi thể hiện trong bảng số liệu dưới đây. Bảng 2. Mức độ triển khai các chủ đề KPKH về MTXQ cho trẻ 5 - 6 tuổi Nước và hiện tượng tự nhiên Quê hương - Đất nước - Bác Hồ Kết quả khảo sát trên cho thấy, tất cả các chủ đề đều được triển khai thành nội dung KPKH về MTXQ cho trẻ 5 - 6 tuổi. Điểm trung bình ở mỗi chủ đề đều từ mức 4 thường xuyên đến 5 rất thường xuyên, độ lệch chuẩn cũng tương đồng nhau. Kiểm định One-Way Anova chỉ cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở hai chủ đề Nghề nghiệp và Trường Tiểu học giữa hai địa phương Quảng Trị và Quảng Bình p < 0,05. Với những chủ đề khác, các trường có mức độ triển khai tương đồng. Kết quả so sánh cũng chứng minh rằng, các trường mầm non trên địa bàn khảo sát đã bám sát định hướng nội dung giáo dục trong chương trình GDMN. Qua thực tế điều tra, chúng tôi cũng nhận thấy khi triển khai chủ đề nhánh, các trường mầm non đã linh động đưa vào những nội dung mang tính địa phương để giáo dục trẻ. Ví dụ Chủ đề Trường Mầm non có thể được triển khai theo hai chủ đề nhánh là Trường Mầm non của bé và Lớp Mẫu giáo của bé. Hay ở chủ đề Nghề nghiệp, có thể triển khai chủ đề Nghề truyền thống của địa phương; chủ đề Quê hương - Đất nước - Bác Hồ có thể triển khai chủ đề nhánh Quê hương của bé… Những chủ đề mang tính địa phương vừa tạo ra nét riêng của từng trường, từng vùng miền, vừa tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm trực tiếp, dễ gây hứng thú cho trẻ, mang lại hiệu quả cao cho hoạt động. Lựa chọn đề tài và nội dung khám phá khoa hoc về môi trường xung quanh cho trẻ 5 - 6 tuổi Trên cơ sở các chủ đề chính và chủ đề nhánh trong mạng nội dung, các đề tài và nội dung khám phá cụ thể được lựa chọn và xác định. Nếu như các chủ đề chính đã được gợi ý trong chương trình GDMN thì đề tài và nội dung cụ thể được lựa chọn tự do, linh hoạt trên cơ sở những căn cứ thực tiễn. Đối tượng tham gia lựa chọn đề tài cho hoạt động liên quan đến chủ đề không chỉ là giáo viên mà còn có sự tham gia của trẻ, phụ huynh, Tổ chuyên môn, Ban Giám hiệu. Kết quả khảo sát mức độ tham gia lựa chọn đề tài của các đối tượng thể hiện ở Bảng 3. Nguyễn Tuấn Vĩnh, Tạ Thị Kim Nhung, Lê Thị Nhung, Trần Viết Nhi, Trịnh Thị Hà Bắc 124 Bảng 3. Mức độ tham gia lựa chọn đề tài của các đối tượng Bảng 3 cho thấy trẻ rất ít khi được tham gia lựa chọn đề tài. Thậm chí, có 38,6% GV “không bao giờ” hoặc “hiếm khi” để cho trẻ tham gia lựa chọn đề tài. GV biết rằng việc để cho trẻ tham gia lựa chọn đề tài tạo được sự hứng thú, phát huy được sự sáng tạo cho trẻ. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi GV phải có trình độ chuyên môn vững vàng, nhạy cảm với những gì xảy ra trên trẻ, bởi vì không phải lúc nào trẻ cũng thể hiện nhu cầu, hứng thú của bản thân một cách rõ ràng. Trong khi đó, khối lượng công việc của họ quá lớn, nên ít có điều kiện quan tâm tới biểu hiện hứng thú của trẻ. Ngoài trẻ, phụ huynh cũng là đối tượng ít có cơ hội tham gia lựa chọn đề tài hoạt động. 50% GV cho rằng phụ huynh không bao giờ” hoặc “hiếm khi” tham gia công việc này. Quan điểm xã hội hóa trong GDMN đã được thực hiện trong nhiều năm gần đây nhưng chỉ tập trung vào hỗ trợ tài chính, đồ dùng, đồ chơi. Nhà trường và giáo viên ít khi quan tâm và phối hợp với phụ huynh định hướng hứng thú cho trẻ. Mặt khác, có một bộ phận phụ huynh giao phó việc giáo dục trẻ cho nhà trường. Như vậy, đề tài cho trẻ KPKH về MTXQ được lựa chọn bởi GV và tổ chuyên môn ở mức độ rất thường xuyên. Ban Giám hiệu cũng có vai trò khá lớn trong công việc này. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao cho hoạt động KPKH về MTXQ của trẻ 5 - 6 tuổi, GV cần phối hợp, tranh thủ sự tham gia của nhiều nhân tố trong việc lựa chọn đề tài giáo dục. Trong đó, trẻ phải là nhân tố đóng vai trò trung tâm. Khi đã xác định được đề tài, GV nên tổ chức cho trẻ trải nghiệm có sự tham gia của phụ huynh để đánh giá hứng thú cũng như tri thức đã có và nhu cầu khám phá của trẻ. Từ đó, GV quyết định tổ chức khám phá đề tài hay không. Phân tích One-Way Anova khẳng định sự khác biệt có ý nghĩa thống kê trong nhận thức của GV ở 3 địa phương Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế về mức độ tham gia của 5 đối tượng trên. Ở Thừa Thiên Huế, GV quan tâm nhiều hơn đến hứng thú của trẻ và ý kiến của phụ huynh so với hai địa phương còn lại. Trong khi đó, GV ở Quảng Trị đề cao vai trò của giáo viên hơn. Ban Giám hiệu các trường ở Thừa Thiên Huế và Quảng Bình tác động nhiều hơn đến việc lựa chọn đề tài hoạt động cho trẻ so với các trường ở Quảng Trị. Theo kết quả trình bày trên, GV là người có vai trò lớn nhất trong việc lựa chọn đề tài và nội dung hoạt động cho trẻ. Kết quả khảo sát được trình bày ở Bảng 4 sau đây cho thấy những căn cứ của việc lựa chọn này ở GV. Bảng 4. Căn cứ xây dựng nội dung khám phá các đề tài Chỉ đạo của cấp trên Sở, Phòng Điều kiện sống xung quanh trẻ Nhu cầu, hứng thú của trẻ Kết quả điều tra cho thấy tính định hướng cao của chương trình GDMN từ khâu xác định mục tiêu, chủ đề, đề tài đến việc xác định nội dung cho trẻ khám phá các đề tài ở trường mầm non. Với tính chất là chương trình khung, có kế thừa những ưu việt của các chương trình trước đây, phát triển trên quan điểm đảm bảo đáp ứng sự đa dạng của các vùng miền, các đối tượng trẻ, hướng đến sự phát triển toàn diện nói chung và phát triển nhận thức nói riêng cho trẻ. Việc thực hiện theo định hướng của chương trình GDMN cũng giải thích lí do vì sao chỉ đạo của cấp trên, điều kiện sống xung quanh trẻ, nhu cầu, hứng thú, mức độ nhận thức của trẻ và hiểu biết của GV cũng rất được chú ý khi xây dựng nội dung khám phá đề tài. Thỉnh thoảng mới có sự tham gia góp ý của đồng nghiệp và rất ít khi phụ huynh tham gia vào quá trình đó. Điều này cũng thể hiện sự phối hợp giáo dục giữa gia đình - nhà trường - xã hội chưa có sự gắn kết chặt chẽ. ISSN 1859 - 4603 - Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạ m - ĐHĐN, 2017,2504, 121-125 125 4. Kết luận Hoạt động KPKH về MTXQ là một trong những hoạt động giáo dục trọng tâm ở trường mầm non. Chất lượng và hiệu quả của hoạt động này bắt đầu từ việc lựa chọn chủ đề và nội dung hoạt động. Công việc này không phải là nhiệm vụ độc tôn của giáo viên và nhà trường mà còn phát huy vai trò trung tâm của trẻ và sự tham gia phối hợp của phụ huynh. Kết quả nghiên cứu thực tiễn được trình bày ở trên cho thấy chủ đề và nội dung hoạt động KPKH về MTXQ được lựa chọn phong phú, đa dạng và toàn diện. Tuy vậy, vai trò trung tâm của trẻ và vai trò phối hợp của phụ huynh chưa được chú trọng. Chương trình GDMN vẫn là căn cứ chủ yếu cho việc lựa chọn chủ đề và nội dung hoạt động của GV. Thực tiễn này đòi hỏi cần có sự quan tâm, điều chỉnh của cán bộ quản lí và GV mầm non để phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của trẻ, nâng cao hiệu quả hoạt động KPKH về MTXQ ở trường mầm non. Tài liệu tham khảo [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo 2016. Chương trình giáo dục mầm non. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo 2014. Hướng dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. [3] Hoàng Thị Oanh, Nguyễn Thị Xuân 2011. Phương pháp cho trẻ mầm non khám phá khoa học về môi trường xung quanh. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. [4] Trần Thị Ngọc Trâm, Nguyễn Thị Nga 2011. Các hoạt động khám phá khoa học của trẻ mầm non. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. THE STATUS QUO OF SELECTING THEMES AND CONTENTS FOR PRESCHOOLERS’ SCIENCE DISCOVERY ACTIVITY ABOUT THE SURROUNDING ENVIRONMENT Abstract Science discovery about the surrounding environment is one of the key educational activities in kindergartens. The selection of themes and contents for children to discover plays an important role in improving the quality and efficiency of this activity. Results from a research survey of 150 preschool teachers in Quang Binh, Quang Tri and Thua Thien Hue provinces show that all the ten themes in the current early childhood education curriculum have been developed into contents for activities. Teachers play the main role in selecting themes and contents. The current early childhood education curriculum serves as a primary basis for this selection. The central role of pre-schoolers and their parents’ cooperation have not received proper attention. Key words science discovery activities; the surrounding environment; themes; contents; preschoolers. ResearchGate has not been able to resolve any citations for this trình giáo dục mầm non. NXB Giáo dục Việt NamBộ Giáo Dục Và ĐàoTạoBộ Giáo dục và Đào tạo 2016. Chương trình giáo dục mầm non. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo. NXB Giáo dục Việt NamBộ Giáo Dục Và ĐàoTạoBộ Giáo dục và Đào tạo 2014. Hướng dẫn xây dựng kế hoạch giáo dục và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục cho trẻ mẫu giáo. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà pháp cho trẻ mầm non khám phá khoa học về môi trường xung quanh. NXB Giáo dục Việt NamOanh Hoàng ThịHoàng Thị Oanh, Nguyễn Thị Xuân 2011. Phương pháp cho trẻ mầm non khám phá khoa học về môi trường xung quanh. NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. Nhắc đến khoa học chúng ta thường nghĩ tới những vấn đề thật cao siêu như cấu tạo trái đất ra sao hay sóng thần hình thành như thế nào? Thực tế khoa học chỉ là quan sát những sự vật, hiện tượng xảy ra xung quanh nhằm phân tích, giải thích cách thức hoạt động, sự tồn tại của sự vật hiện tượng đó. Dưới đôi mắt trẻ thơ, khái niệm khoa học vô cùng đơn giản và là cả một bầu trời kiến thức thú vị cần khám 30/5/2018 vừa qua, buổi giao lưu tọa đàm mang tên "Khoa học diệu kỳ" đã phát sóng trên kênh VTV2 với sự góp mặt của ba khách mời trong lĩnh vực nghiên cứu tâm lý và giáo dục trẻ em. Cùng xem các chuyên gia sẽ nói gì về lợi ích của việc khám phá khoa học với sự phát triển toàn diện của trẻ mầm đang giữ cương vị là Trưởng khoa giáo dục mầm non - Trường Cao đẳng sư phạm Trung ương, Trịnh Thị Xim đề cập đến ý nghĩa của việc đưa khoa học vào chương trình giảng dạy trẻ mầm khoa học vào các chương trình giảng dạy lứa tuổi mầm non đã được các nước tiên tiến như Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc,… áp dụng từ rất lâu. Một trong những phương pháp hiệu quả mang tên STEM - viết tắt của các từ Science Khoa học, Technology Công nghệ, Engineering Kỹ thuật và Mathematics Toán học.Phương pháp xây dựng hệ thống giáo dục từ gốc rễ giúp trẻ hiểu ra bản chất của sự vật, hiện tượng. Từ đó hình thành nền tảng kiến thức vững chắc và đi sâu vào tiềm thức từ khi còn nhỏ giúp trẻ dễ làm quen và tiếp thu với các chương trình học phức tạp khi lớn tuổi lý tưởng để trải nghiệm và khám phá bộ môn khoa học là dành cho trẻ từ 3-6 tuổi. Ở độ tuổi này, trẻ bắt đầu tò mò và muốn chứng tỏ bản thân, do đó chúng luôn quan sát và đặt câu hỏi với mọi sự vật, hiện tượng đang diễn ra xung quanh mình. Khi nhận được câu trả lời, trẻ có tâm lý thích thú, đồng thời phát triển sự ham học hỏi, tư duy và thói quen đặt câu hỏi. Để phát huy tối đa các tiềm năng sẵn có, cha mẹ nên khích lệ trẻ tự khám phá và tìm ra câu trả lời thay vì phụ thuộc vào người dù các chương trình khám phá khoa học đã được đưa vào giáo dục mầm non từ năm 2009, tuy nhiên kết quả mang lại đến nay vẫn chưa được rõ nét. Hồ Thị Thanh Hương - chuyên gia tâm lý giáo dục - Hiệu trưởng trường mầm non Mặt trời sáng đã có những nhận định rất sát thực về thực trạng này. Chị cho rằng, có những lý do để các ứng dụng chương trình giảng dạy khoa học vào mầm non chưa mang lại hiệu quả vì chưa có chương trình hướng dẫn cụ thể về lĩnh vực giảng dạy khoa học tại các trường mầm non. Trình độ, kiến thức khoa học, kinh nghiệm của giáo viên còn hạn chế và thiết bị dạy học, đồ dùng trực quan cho trẻ còn chưa đáp ứng được tính thẩm mỹ và chính xác về kiến để mang lại một môi trường học tốt, cần phải có một chương trình giảng dạy khám phá khoa học bài bản, phù hợp với trẻ lứa tuổi mầm non đồng thời khắc phục được cả ba lý do nhiều năm làm việc trong lĩnh vực nghiên cứu và sản xuất các chương trình khám phá khoa học cho trẻ mầm non, ông Lee Sung Gun - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Dịch vụ giáo dục Dongsim Việt Nam có những chia sẻ về sản phẩm mang tên khoa học diệu học diệu kỳ là sản phẩm giáo dục mầm non mới bản quyền Dongsim Hàn Quốc - tập đoàn giữ vị trí số 1 trong lĩnh vực nghiên cứu và xây dựng các chương trình giáo dục cho trẻ lứa tuổi mầm non từ 3-6 tuổi. Chương trình đã được chuyển giao công nghệ cho Dongsim Việt Nam phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ em mầm non phục được những hạn chế của các chương trình khám phá khoa học tại Việt Nam, chương trình Khoa học diệu kỳ nổi bật với 3 ưu điểm Chương trình được thiết kế để hỗ trợ tối đa cho việc giảng dạy của giáo viên, gồm video, CD âm nhạc và tư liệu ảnh hỗ trợ bài giảng. Cùng với đó, 120 thực nghiệm được thiết kế phù hợp với tâm lý phát triển của trẻ theo độ tuổi. Từ đó, Tạo ra môi trường nghiên cứu khoa học gần gũi với trẻ, giúp trẻ yêu thích khoa học một cách tự nay, chương trình Khoa học diệu kỳ đã được nhiều trường mầm non trên toàn quốc sử dụng và có những đánh giá rất tích cực. Trẻ không những được tiếp xúc với các kiến thức thực tế một cách bài bản mà còn được thực hành ngay tại lớp học. Trẻ có được sự vui vẻ, hứng thú và trở thành những "bậc thầy tí hon" trong mắt cha mẹ. Header Page 1 of 16. TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON - HÀ THỊ DUNG HƢỚNG DẪN TRẺ 3 - 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC Ở MẦM NON DỰA THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC MONTESSORI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Môi trƣờng xung quanh Ngƣời hƣớng dẫn khoa học ThS. LÊ THỊ NGUYÊN HÀ NỘI, 2016 Footer Page 1 of 16. Header Page 2 of 16. LỜI CẢM ƠN Tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới cô giáo, Lê Thị Nguyên - ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, động viên và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình làm khóa luận. Tác giả cũng xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo trong khoa Giáo dục Mầm non, trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội 2 đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập tại nhà trƣờng. Xin gửi lời cảm ơn đến cô giáo Nguyễn Phƣơng Thảo đã tận tình giúp đỡ và cung cấp những tài liệu bổ ích cho tác giả trong suốt quá trình làm khóa luận. Xin đƣợc cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các cô giáo và các cháu trƣờng mầm non Kim Chung, Đông Anh, Hà Nội đã tạo điều kiện cho em khảo sát các vấn đề thực tiễn có liên quan đến phạm vi nghiên cứu của đề tài. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Ngƣời thực hiện Hà Thị Dung Footer Page 2 of 16. Header Page 3 of 16. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những kết quả nghiên cứu trong khóa luận này là thành quả của riêng tôi. Nội dung khóa luận không trùng với bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Ngƣời thực hiện Hà Thị Dung Footer Page 3 of 16. Header Page 4 of 16. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài.....................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu..............................................................................................3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................3 4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu .......................................................................3 5. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................3 6. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................3 8. Cấu trúc khóa luận .................................................................................................4 NỘI DUNG ................................................................................................................5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN HƢỚNG DẪN TRẺ 3 - 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC Ở MẦM NON DỰA THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC MONTESSORI......................................................................................5 Một số vấn đề về quan điểm và phƣơng pháp giáo dục Montessori ...................5 Khái lƣợc sự hình thành và cơ sở của quan điểm giáo dục Montessori ...........5 Chƣơng trình, nội dung giáo dục theo phƣơng pháp Montessori ....................7 Ngƣời học trong lớp học Montessori .............................................................10 Ngƣời giáo viên trong lớp học Montessori .....................................................11 Môi trƣờng học tập theo phƣơng pháp Montessori .......................................13 Đặc trƣng và ƣu thế của phƣơng pháp giáo dục Montessori .........................14 Đặc điểm nhận thức của trẻ 3-6 tuổi theo quan điểm của Maria Montessori ....16 Đặc điểm nhận thức của trẻ 3-6 tuổi ...............................................................16 Đặc điểm nhận thức của trẻ theo Montessori .................................................17 Footer Page 4 of 16. Header Page 5 of 16. Tổ chức hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non theo quan điểm giáo dục Montessori .........................................................................................................22 Chƣơng trình, nội dung cho trẻ khám phá khoa học ở mầm non ..................22 Yêu cầu của việc hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non theo quan điểm giáo dục Montessori ........................................................................................28 Cơ sở thực tiễn của việc hƣớng dẫn trẻ 3-6 tuổi khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm giáo dục Montessori .........................................................32 Mục đích khảo sát thực trạng ..........................................................................32 Đối tƣợng khảo sát thực trạng........................................................................32 Nội dung và phƣơng pháp khảo sát thực trạng ..............................................32 Kết quả khảo sát thực trạng ...........................................................................35 CHƢƠNG 2 BIỆN PHÁP HƢỚNG DẪN TRẺ HƢỚNG DẪN TRẺ 3 - 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC Ở MẦM NON DỰA THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC MONTESSORI ........................................................................................................41 Nguyên tắc đề xuất biện pháp hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở trƣờng mầm non dựa theo quan điểm giáo dục của Maria Montessori ........................................41 Nguyên tắc đảm bảo tính tƣơng tác ................................................................41 Nguyên tắc đảm bảo tính tự do-kỷ luật...........................................................42 Nguyên tắc đảm bảo tính độc lập....................................................................43 Nguyên tắc đảm bảo tính cá nhân hóa ............................................................44 Nguyên tắc đảm bảo một môi trƣờng đƣợc chuẩn bị .....................................45 Tiến trình thiết kế bài học hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở trƣờng mầm non dựa theo quan điểm giáo dục Montessori .........................................................46 Minh họa thiết kế bài học hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm Montessori ......................................................................................54 Footer Page 5 of 16. Header Page 6 of 16. KẾT LUẬN ...........................................................................................................677 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................688 Footer Page 6 of 16. Header Page 7 of 16. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT GD Giáo dục GDMN Giáo dục mầm non GV Giáo viên HS Học sinh KP-MTXQ Khám phá môi trƣờng xung quanh HTTN Hiện tƣợng tự nhiên PTGT Phƣơng tiện giao thông ĐV Động vật MGB Mẫu giáo bé MGN Mẫu giáo nhỡ MGL Mẫu giáo lớn Footer Page 7 of 16. Header Page 8 of 16. DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU Sơ đồ Sơ đồ quá trình nhận thức của trẻ theo quan điểm Montessori Bảng Bảng so sánh giữa phƣơng pháp giáo dục Montessori và phƣơng pháp giáo dục truyền thống Bảng Bảng tổng hợp nội dung điều tra thực trạng Bảng Bảng mức độ sử dụng các phƣơng pháp tổ chức cho trẻ khám phá khoa học Bảng Bảng mức độ sử dụng các hình thức cho trẻ khám phá khoa học Bảng Bảng thực trạng việc tổ chức cho trẻ khám phá khoa học hiện nay Bảng Bảng đánh giá của GV về vai trò của việc vận dụng quan điểm giáo dục Montessori cho trẻ khám phá khoa học Footer Page 8 of 16. Header Page 9 of 16. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Lứa tuổi mầm non rất quan trọng trong quá trình phát triển cuộc đời của mỗi con ngƣời. Là giai đoạn đầu tiên của việc hình thành và phát triển nhân cách con ngƣời, nó đƣợc ví nhƣ “Thời kì vàng của cuộc đời”.Chính vì vậy GDMN đƣợc đánh giá là rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trẻ em ở lứa tuổi mầm non 0-6 tuổi có sự tăng trƣởng rất lớn về cơ thể, về trí tuệ, về tình cảm. Từ đó cho thấy chăm sóc và giáo dục trẻ ngay từ những năm tháng đầu tiên của cuộc sống là một việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong sự nghiệp chăm lo đào tạo và bồi dƣỡng trẻ trở thành những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc có trí tuệ, năng động sáng tạo, có khả năng thích ứng với những hoạt động mới. Sáu năm đầu đời là thời kì vô cùng quan trọng của mỗi con ngƣời, nhận thức đƣợc điều đó nên công tác giáo dục sớm cho trẻ ngày càng đƣợc chú trọng trong các trƣờng mầm non để có thể phát huy đƣợc tối đa khả năng tƣ duy và óc sáng tạo của trẻ. Hiện nay, có rất nhiều quan điểm giáo dục sớm cho trẻ nhƣ quan điểm giáo dục sớm của Maria Montessori, quan điểm giáo dục sớm của Glenn Doman, quan điểm giáo dục sớm của Shichida Makoto…. Montessori là phƣơng pháp giáo dục lấy khả năng tự học là nền tảng cơ sở. Chú trọng vào việc khai thác tiềm năng sẵn có, không áp đặt trẻ, giáo viên chỉ quan sát đƣa ra gợi ý và hỗ trợ khả năng tự phát triển của trẻ vì bản thân mỗi trẻ từ khi sinh ra vốn đã có khả năng tự học tuyệt ngƣợc hoàn toàn với hình thức dạy học truyền thống, trẻ đƣợc tiếp thu kiến thức một cách bị động do giáo viên đã chuẩn bị kĩ lƣỡng từ trƣớc, trẻ chỉ việc làm theo một cách dập khuôn máy móc thì phƣơng pháp giáo dục Montessori sẽ lấy trẻ làm 1 Footer Page 9 of 16. Header Page 10 of 16. trung tâm, trẻ đƣợc học tập vui chơi dựa trên nền tảng tự do, trẻ đƣợc phép tiếp xúc, ứng xử, khám phá một cách tự nhiên với môi trƣờng xung quanh. Mặt khác, trẻ trong giai đoạn từ 0-6 tuổi có lối tƣ duy trực quan hành động và thiên về cảm tính. Đây là giai đoạn trẻ tiếp thu và nhận thức môi trƣờng thông qua đôi bàn tay. Các giác quan- công cụ để phát triển trí tuệ ngày một trở nên hoàn thiện, nhạy bén và tinh tế hơn vì vậy dẫn đến những biến đổi nhất định trong nhận thức. Trẻ học thông qua cảm giác và chúng muốn sờ, nếm, ngửi, nghe và thử nghiệm tất cả mọi thứ xung quanh. Trẻ thực sự ham học hỏi và thể hiện nó bằng hàng loạt các câu hỏi “Vì sao?” “Tại sao?”. Môi trƣờng tự nhiên lúc này trở thành một nguồn hứng thú vô cùng, vô tận với trẻ. Đó là điều kiện thuận lợi để trẻ tiếp thu nguồn tri thức của nhân loại và phát triển trí tuệ của mình. Để phù hợp với các đặc điểm tâm sinh lý này, nội dung chƣơng trình khám phá môi trƣờng xung quanh ở các trƣờng Mầm non cũng có những thay đổi. Hiện nay “Khám phá môi trƣờng xung quanh là một nội dung mới trong chƣơng trình giáo dục mầm non ban hành tháng 7/2009 thay cho nội dung “Làm quen với môi trƣờng xung quanh” trong chƣơng trình trƣớc đó. Việc cho trẻ khám phá môi trƣờng xung quanh đã có những đổi mới về đề tài, nội dung khám phá và cách tổ chức hoạt động…. Trẻ rất có nhu cầu khám phá về thế giới tự nhiên xung quanh chúng, tuy nhiên nội dung chƣơng trình khám phá môi trƣờng xung quanh ở các trƣờng mầm non hiện nay cũng vẫn còn một số hạn chế nhƣ quá nhiều nội dung khám phá, quy trình khám phá đơn điệu, nhàm chán…. Để trẻ khám phá môi trƣờng xung quanh theo quan điểm giáo dục sớm Montessori là một lựa chọn cần thiết giúp giáo viên giải quyết những hạn chế trên và giúp giáo viên có một cái nhìn đúng đắn về trẻ em và các phƣơng pháp 2 Footer Page 10 of 16. Header Page 11 of 16. dạy học mới. Đó cũng chính là lí do tôi lựa chọn cho mình đề tài “Hướng dẫn trẻ 3 - 6 tuổi khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm giáo dục Montessori ”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp hƣớng dẫn trẻ 3 - 6 tuổi khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm Montessori. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non theo quan điểm Montessori. Tìm hiểu và đánh giá thực tiễn của việc hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm Montessori. Đề xuất một số biện pháp hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non theo quan điểm Montessori. 4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu Bản chất, đặc trƣng của quan điểm giáo dục Montessori và những yêu cầu, nguyên tắc khi vận dụng quan điểm Montessori trong hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tổ chức hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở trƣờng mầm non. 5. Phạm vi nghiên cứu Đề tài giới hạn nghiên cứu thực tiễn tại các trƣờng mầm non thuộc Đông Anh- Hà Nội. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phƣơng pháp nghiên cứu lí luận - Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 3 Footer Page 11 of 16. Header Page 12 of 16. Quan sát Phỏng vấn Điều tra 7. Giả thuyết khoa học Nếu các hoạt động cho trẻ khám phá môi trƣờng xung quanh đƣợc thiết kế và tổ chức dựa theo quan điểm giáo dục Montessori trong đó trẻ đƣợc sử dụng tối đa các giác quan, đƣợc thao tác và tƣơng tác tích cực với môi trƣờng đƣợc chuẩn bị thì trẻ sẽ khám phá môi trƣờng xung quanh tích cực và hiệu quả hơn. 8. Cấu trúc khóa luận Ngoài phần mở đầu -kết luận, nội dung của đề tài gồm hai phần sau Chƣơng 1 Cơ sở lí luận và thực tiễn của hƣớng dẫn trẻ 3 – 6 tuổi khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm Montessori Chƣơng 2 Biện pháp hƣớng dẫn trẻ khám phá khoa học ở mầm non dựa theo quan điểm Montessori 4 Footer Page 12 of 16. Header Page 13 of 16. NỘI DUNG CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN HƢỚNG DẪN TRẺ 3 - 6 TUỔI KHÁM PHÁ KHOA HỌC Ở MẦM NON DỰA THEO QUAN ĐIỂM GIÁO DỤC MONTESSORI Một số vấn đề về quan điểm và phƣơng pháp giáo dục Montessori Khái lƣợc sự hình thành và cơ sở của quan điểm giáo dục Montessori Montessori 1870-1952 là một bác sĩ y khoa tại Ý nhƣng bà đƣợc biết đến nhiều hơn với vai trò là một nhà giáo dục. Sau khi tốt nghiệp đại học Rome, bà đƣợc giữ lại làm bác sĩ phụ tá chuyên khoa lâm sàng tại Viện Tâm thần của trƣờng. Tại đây bà đã miệt mài nghiên cứu phƣơng pháp giáo dục trẻ chậm phát triển và đã trở thành hiệu trƣởng của trƣờng dành cho trẻ chậm phát triển của nhà nƣớc từ năm 1899-1901 giúp những trẻ chậm phát triển phát triển bình thƣờng. Sau khi rời khỏi trƣờng, bà nghĩ đến việc giáo dục trẻ bình thƣờng theo phƣơng pháp của trẻ chậm phát triển. Không lâu sau đó, bà tiếp tục học chuyên ngành tâm lý học, giáo dục học, triết học tại đại học Rome và lập nên “Ngôi nhà trẻ thơ” đầu tiên vào năm 1907 tại khu ổ chuột ở Rome. Ngôi trƣờng này là nơi bà quan sát, nghiên cứu, thực nghiệm và đƣa ra một triết lý giáo dục hoàn toàn mới mà ngày nay đƣợc gọi là phƣơng pháp giáo dục Montessori và đƣợc ứng dụng rộng rãi ở nhiều nƣớc trên thế giới. Phƣơng pháp giáo dục Montessori đƣợc hình thành trên cơ sở thực nghiệm, quan sát và nghiên cứu đã tạo nên sự thay đổi mang tính cách mạng cho nền giáo dục thế giới. Sở dĩ phƣơng pháp giáo dục Montessori có thể gây ảnh hƣởng tới toàn bộ hệ thống giáo dục trên thế giới vì bà cho rằng “trẻ em ngay từ khi sinh ra đã có một sức sống nội tại rất tích cực không ngừng phát triển . Nó mang trong mình sức mạnh vô biên. Nhiệm vụ của giáo dục là giúp 5 Footer Page 13 of 16. Header Page 14 of 16. trẻ em phát huy đƣợc sức sống nội tại để nó phát triển một cách tự nhiên và tự do theo một quy luật riêng” [4,19]. Phƣơng pháp Montessori là phƣơng pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, dựa trên nền tảng tự do, cho phép trẻ đƣợc học theo sở thích của mình và đƣợc tự do tiếp xúc, tƣơng tác, ứng xử với môi trƣờng xung quanh một cách tự nhiên. Qua đó, trẻ sẽ tăng cƣờng vốn hiểu biết, có cơ hội rèn luyện, hoàn thiện các kĩ năng phục vụ cho cuộc sống, có thái độ đúng đắn và tiếp thu đƣợc các quy tắc ứng xử xã hội; góp phần vào sự phát triển toàn diện của trẻ. * Cơ sở của quan điểm và phương pháp giáo dục Montessori Giáo dục trẻ mầm non theo quan điểm Montessori đƣợc xây dựng dựa trên hai cơ sở là xuất phát từ nhu cầu khám phá bản năng của trẻ và xuất phát từ thiên hƣớng bẩm sinh của loài ngƣời Xuất phát từ “nhu cầu khám phá bản năng của trẻ” Khám phá đã trở thành hành vi chủ đạo của con ngƣời từ rất sớm và khi thành công, nó mang đến cảm giác vui sƣớng của việc đạt đƣợc một thành quả. Ngay cả chúng ta khi khám phá những điều chƣa biết, niềm vui sƣớng của con ngƣời tiền sử đó vẫn sống dậy nơi chúng ta. Trẻ sơ sinh sẽ bƣớc ra thế giới bên ngoài nhƣ một nhà thám hiểm, đón nhận nó và sẽ là một con ngƣời khác khi quay trở về, giống nhƣ cách tất cả những nhà thám hiểm đã dò dẫm tìm khiếm và mang tri thức về để sử dụng vậy. Xuất phát từ thiên hướng bẩm sinh của loài người Việc tƣơng tác tích cực với môi trƣờng là xu hƣớng có sẵn ở con ngƣời mọi độ tuổi. Vào mỗi giai đoạn phát triển, xu hƣớng này đi theo những chiều hƣớng khác nhau. Chính việc tƣơng tác với môi trƣờng là tiền đề đầu tiên để con ngƣời tự tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh mình. Trong quá trình 6 Footer Page 14 of 16. Header Page 15 of 16. tìm hiểu thế giới rộng lớn, có những hành vi thỏa mãn đƣợc nhu cầu, có những hành vi không đáp ứng đƣợc điều đó. Vì vậy, con ngƣời có xu hƣớng ngả theo những hành vi đáp ứng đƣợc nhu cầu của họ. Cùng với trí thông minh của mình, con ngƣời thuở sơ khai không ngừng khám phá, tìm hiểu mọi thứ theo nhiều cách khác nhau “ Khám phá đã trở thành hành vi chủ đạo của con ngƣời”. Trẻ em cũng vậy, quá trình khám phá môi trƣờng tự nhiên xung quanh trẻ em cũng tƣơng tự nhƣ loài ngƣời xƣa khám phá thế giới. Trẻ em bắt đầu hành trình khám phá trái đất ngay từ giây phút đầu tiên đƣợc sinh ra. Chúng ngay lập tức bị tấn công dồn dập bởi ánh sáng, âm thanh, mùi hƣơng, sự tiếp xúc với mọi thứ xung quanh chúng. Montessori mô tả trải nghiệm này của trẻ nhƣ là “đƣợc sinh ra lần thứ hai” bởi vì nó đại diện sự khởi đầu cho một đời sống phôi thai lần thứ hai của đứa trẻ lần này là bên ngoài bụng mẹ. Ngay cả khi trông chúng nhƣ có vẻ chẳng đang làm gì cả, nhƣ trẻ sơ sinh chẳng hạn, nằm im cũng đang khám phá trong cái nôi của chúng. Đó là quá trình khám phá vô hình việc nghe, việc nhìn, việc cảm nhận không khí và những cái vuốt ve trên da thịt. Chƣơng trình, nội dung giáo dục theo phƣơng pháp Montessori Chƣơng trình học của Montessori không chia thành các môn học mà chia theo các lĩnh vực giáo dục và tập trung vào 5 lĩnh vự cơ bản thực hành kĩ năng sống, phát triển các giác quan, phát triển ngôn ngữ để nhận thức thế giới xung quanh, toán học và kiền thức chung về văn hóa. Hoạt động thực hành cuộc sống Trẻ đƣợc trải nghiệm những kỹ năng thực tế để đƣợc chăm sóc và phục vụ bản thân nhƣ tự cởi-mặc quần áo, rót đồ uống….Trẻ chăm sóc môi trƣờng 7 Footer Page 15 of 16. Header Page 16 of 16. bằng cách giữ lớp học sạch đẹp, tƣới cây, quét bụi,…Trẻ cũng học đƣợc thói quen biết chờ đợi đến lƣợt mình, chờ đợi hoạt động mình muốn làm, đƣa ra những lời nhận xét mang tính xây dựng và tích cực đồng thời biết lắng nghe ngƣời khác. Hoạt động giác quan Phần này đƣợc thiết kế khoa học để phát triển, phân loại và đánh giá sự kích mà trẻ nhận đƣợc thông qua các giác quan. Những hoạt động này bao gồm 5 phần Thị giác……………………tấm màu sắc, khối hình học, bánh xe màu... Thính giác…………………khối trụ âm thanh, chuông , … Vị giác……………………..khay vị giác, … Khứu giác………………….lọ khứu giác, … Xúc giác……………………túi thần kì, … Ngôn ngữ Những hoạt động này đƣợc tổ chức theo trình tự phát triển tự nhiên của trẻ. Hằng ngày trẻ đƣợc đọc sách,nghe kể chuyện, hát và lắng nghe các bạn khác chia sẻ. âm vị của các chữ cái đƣợc giới thiệu thông qua phƣơng pháp ngữ âm một cách tự nhiên thông qua các hoạt động nhƣ xô âm, bảng chữ cái, cây dừa ngữ âm, chữ cát…. Qua đó, trẻ dần biết đến chữ cái, ghép vần, đánh vần các từ đơn giản, thậm chí trẻ có thể tự viết các chữ cái. Sự phát triển từ vựng của trẻ đƣợc nhấn mạnh ở tất cả các lĩnh vực, trong tất cả các hoạt động của trẻ hàng ngày từ việc ghép tên của chính mình, ghi tên đến việc gọi tên cụ thể cho các đồ vật trong lớp. Toán học 8 Footer Page 16 of 16. Header Page 17 of 16. Tất cả các hoạt động toán học đƣợc thiết kế nhằm phát triển trí tuệ của trẻ. Việc học toán bắt đầu từ cách sử dụng các giáo cụ cụ thể nhƣ gậy số, số cát, đồ vật để đếm, xếp hình và các trò chơi toán học tại chỗ nhƣ nối ghép, phân loại, các phép tính và giá trị. Kiến thức chung về văn hóa khoa học, địa lý, lịch sử, nghệ thuật, âm nhạc, giáo dục thể chất Khoa học Thông qua các giáo cụ, trẻ học cách nối và phân loại các đồ vật và tranh ảnh giữa vật tĩnh và vật động, thực vật và động vật. Trẻ thích tạo ra các cuốn sách nhỏ về các bộ phận của động vật nhƣ tai, mắt, đuôi, lƣng…, từ côn trùng đến động vật có vú. Khám phá thông qua các bông hoa, quả táo hoặc quả cam mang lại sự thích thú cho trẻ trong lớp học. Các giáo cụ khoa học là niềm yêu thích của trẻ. Địa lí Trẻ đƣợc học về quả địa cầu, thế giới chúng ta đang sống và học về cấu tạo cuả đất, nƣớc thông qua những con thuyền thu nhỏ nổi trên mắt hồ vịnh thu nhỏ,…Trẻ đƣợc dùng bản đồ thế giới và bản đồ nƣớc Mỹ cũng nhƣ thực hiện các hoạt động xếp hình, tô theo viền và tô màu bản đồ. Trẻ thích hát các bài hát về các châu lục cho cha mẹ nghe! Lịch sử Môn học này đƣợc giới thiệu thông qua các khái niệm về thời gian với các dụng cụ đo thời gian trong 1 phút, 2 phút đến 1 giờ. Trẻ sẽ tự làm các mốc thời gian cho chính mình với các bức ảnh và lịch tháng. Vào các ngày thứ 6, trẻ chuẩn bị các tác phẩm của mình thật cẩn thận để mang về cho cha mẹ xem. Nghệ thuật Trẻ có những kĩ năng tự thể hiện bản thân với bút chì màu, màu nƣớc, sơn keo, đất nặn, xé dán và các loại vật liệu khác. Âm nhạc Âm nhạc là một phần không thể thiếu trong các hoạt động hàng ngày của lớp học theo các hình thức khác nhau nhƣ giai điệu, nhạc cụ, 9 Footer Page 17 of 16. Header Page 18 of 16. nhảy, hát hoặc đóng kịch. Các bài hát cổ điển hoặc về chúa cũng đƣợc mở trong lớp. Trẻ có thể sử dụng tai nghe hoặc đài đĩa để nghe bản nhạc chúng yêu thích bất cứ lúc nào trẻ thích. Giáo dục thể chất Kể từ khi trẻ nhỏ biết chuyển động và vận động cơ thể, trẻ có thể học đƣợc cách kiểm soát các cơ lớn và nhỏ. Trẻ kê bàn và bê ghế và tin rằng chúng có thể làm đƣợc. Trẻ đƣợc ra ngoài 30 phút mỗi ngày trừ những hôm trời mƣa. Ngƣời học trong lớp học Montessori Trong lớp học ở các trƣờng mầm non truyền thống, trẻ chủ yếu đƣợc giáo viên truyền đạt tri thức có sẵn, theo một hệ thống chuẩn và trẻ sẽ học mọi thứ một cách bị động, hầu nhƣ tính chủ động và sáng tạo không đƣợc khuyến khích ở đây. Trẻ sẽ đƣợc tuyên dƣơng nếu học và làm đúng theo những gì mà giáo viên hƣớng dẫn. Hầu nhƣ ngƣợc lại hoàn toàn với phƣơng pháp mà Montessori đề ra, ở đây trẻ bị kiểm soát chặt chẽ các hoạt động học tập và vui chơi của trẻ đƣợc giáo viên phân chia, chuẩn bị kĩ lƣỡng. Trẻ đƣợc giáo viên hƣớng dẫn tận tình và làm răm rắp theo sự hƣớng dẫn đó. Nếu làm sai trẻ có thể bị kỉ luật và khiển trách. Điều này sẽ hạn chế khả năng sáng tạo của trẻ rất lớn, bởi chúng sợ nếu làm sai hoặc làm hỏng thì có thể bị cảnh cáo hoặc kỉ luật. Để có thể phát huy đƣợc tối đa sự độc lập và sáng tạo của trẻ thì trong lớp học Montessori trẻ đƣợc coi là trung tâm còn giáo viên chỉ là ngƣời quan sát trẻ, tôn trọng sự tự do của trẻ. Trẻ là ngƣời tự khám phá, tự chơi và tự học, mỗi trẻ sẽ là cá nhân độc lập về nhận thức và tính cách. Montessori coi trọng việc trẻ “tự học”, chơi các trò chơi có ý nghĩa hƣớng đến những hoạt động thực tế, trẻ đƣợc trải nghiệm thực tế từ đó rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Trẻ đƣợc tự do phát huy khả năng cũng nhƣ trí tƣởng tƣợng của mình, đƣợc tự 10 Footer Page 18 of 16. Header Page 19 of 16. do thể hiện cá tính của mình mà không bị gò ép theo khuôn mẫu nào. Trẻ đƣợc học trong môi trƣờng phù hợp với khả năng của mình, những dụng cụ hay đồ dùng học tập đều phải đƣợc chuẩn bị một cách kĩ lƣỡng, chu đáo, có mục đích nhằm phát huy tối đa khả năng thiên bẩm của trẻ. Trẻ đƣợc học theo sở thích, hứng thú của mình có nghĩa là trẻ sẽ đƣợc tự do lựa chọn môn học mà mình yêu thích, tự chọn lựa đồ chơi hay vị trí ngồi mà mình thấy thoải mái. Lúc này giáo viên là ngƣời quan sát để phát hiện những khả năng vƣợt trội của mỗi trẻ để vun đắp, bồi dƣỡng. Trong quá trình học nhóm trẻ đƣợc phân theo nhóm hàng dọc. Có nghĩa là tại lớp học Montessori những đứa trẻ có cùng nhóm sở thích hay hứng thú học tập sẽ đƣợc xếp vào một nhóm, từ đó chúng có cơ hội học hỏi lẫn nhau và cùng nhau phát triển. Trẻ đƣợc tự học hoặc học theo nhóm không chính thức dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên. Thời khóa biểu của trẻ không phải là thời khóa biểu cố định mà đƣợc thay đổi linh hoạt theo sở thích và vốn hiểu biết của trẻ, nên trẻ có thể thoải mái hoàn tất công việc của mình hoặc đổi sang hoạt động khác nếu cần thiết. Ngƣời giáo viên trong lớp học Montessori Hiện nay trong các lớp học, ngƣời giáo viên sẽ là trung tâm, trẻ sẽ đƣợc học gián tiếp và học theo nhóm. Với phƣơng pháp này giáo viên sẽ áp đặt quan niệm của mình lên một nhóm trẻ, trẻ tiếp nhận tri thức một cách bị động. Các hoạt động của trẻ hầu hết đã đƣợc giáo viên chuẩn bị kĩ lƣỡng và trẻ đƣợc giáo viên hƣớng dẫn tận tình và làm răm rắp theo sự hƣớng dẫn đó. Ngƣời giáo viên vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào những phƣơng pháp cứng nhắc của giáo án truyền thống mà ít chú ý đến nhu cầu sở thích của từng học sinh. Khác hẳn với phƣơng pháp dạy học truyền thống của Việt Nam, phƣơng pháp giáo dục Montessori lấy ngƣời học làm trung tâm và ngƣời giáo viên đã thoát khỏi những phƣơng pháp cứng nhắc của giáo án truyền thống, giúp họ 11 Footer Page 19 of 16. Header Page 20 of 16. có thể chú ý nhiều hơn đến nhu cầu của từng học sinh và tạo ra một môi trƣờng học tập thoải mái, hứng thú hơn. Các hoạt động lên lớp của giáo viên Montessori cần đơn giản và rõ ràng. Montessori cho rằng đơn giản là đặc điểm đầu tiên GV cần lƣu ý khi lên lớp cho trẻ. Khi chuẩn bị lên lớp, GV cần cân nhắc giá trị trong từng lời nói của mình, lời nói càng cô đọng thì tiết học càng hiệu quả hơn. GV nên lựa chọn từ ngữ đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với bài học. GV cần loại bỏ những nội dung không phù hợp thực tế, những chi tiết quá rƣờm rà và chú ý trọng tâm khi giảng bài. Các hoạt động lên lớp cần thực tế, khách quan. Khi giảng bài, GV cần điều tiết cảm xúc của mình, đảm bảo tính chân thực của nội dung bài giảng. Theo Montessori, GV cần nhận thức đƣợc rằng nội dung và lời nói đơn giản, dễ hiểu chính là sự thuyết mình và giải thích hiệu quả cho trẻ về đối tƣợng. Bên cạnh việc giúp trẻ nắm bắt nội dung bài học, một nhiệm vụ quan trọng của GV là quan sát. GV cần để ý xem trẻ có hứng thú với đối tƣợng quan sát không, hứng thú nhƣ thế nào, thời gian hứng thú bao lâu, những biểu hiện hứng thú trên gƣơng mặt trẻ… Một điểm cần nhấn mạnh là, trong quá trình quan sát, GV phải luôn tuân thủ nguyên tắc về tự do vì nếu vi phạm nguyên tắc đó GV sẽ khiến những nỗ lực khám phá của trẻ trở nên không tự nhiên, ảnh hƣởng đến nhu cầu tự thân của trẻ. GV có vai trò là ngƣời chuẩn bị, duy trì và bảo vệ môi trƣờng học tập và cần quan tâm đến công việc này. Theo Montessori, GV không nên quá chú trọng vào các vấn đề khó khăn hàng ngày của trẻ mà cần tin tƣởng rằng môi trƣờng sống và học tập sẽ kích thích nhu cầu tự nhiên, khiến trẻ trải nghiệm khám phá và dần giải quyết các khó khăn đó bằng nỗ lực của chính trẻ. GV cần giúp đỡ những trẻ còn bỡ ngỡ, chƣa biết phƣơng hƣớng hay cách làm, suy nghĩ và hành động còn chậm chạp, thích lang thang, khó tập trung 12 Footer Page 20 of 16. tiêu phát triển nhận thức cho trẻ mầm non trong Chương trình Giáo dục mầm non. - Cung cấp hệ thống kiến thức đơn giản, chính xác, cần thiết về các sự vật, hiện tượng gần gũi xung Phát triển các năng lực nhận thức để trẻ có thể tự phát hiện vấn đề, tích luỹ kiến thức và giải quyết các tình huống đơn giản xảy ra trong cuộc Giáo dục thái độ ứng xử đúng đắn đối với thiên xã hội. Nội dung giáo dục nhằm phát triển nhận thức cho trẻ bao gồm + Khám phá khoa học + Khám phá xã hội + Làm quen với toán II. Khám phá khoa học1. Khái niệm khám phá khoa học- Khám phá khoa học Phát hiện ra các điều bí mật, ẩn dấu Khám phá những điều bí ẩn của tự nhiên, những điều mới lạ của tự phá khoa học đối với trẻ mầm non Quá trình trẻ tìm hiểu, tích cực tham gia hoạt động thăm dò, quan sát, xem xét, phỏng đoán, thảo luận về sự vật và hiện tượng xung Thí nghiệm Làm thí nghiệm theo những điều kiện nguyên tắc đã được xác định để nghiên cứu, chứng minh một vấn đề gì Thực nghiệm Tạo ra những biến đổi nhất định của sự vật để xem xét những hiện tượng nào đó hoặc kiểm tra tính đúng sai của các lý thuyết, của những ý kiến, gợi ý Trải nghiệm Đã từng sống, từng biết về những vấn đề lại Là sự tổ chức hoạt động tạo ra tình huống và quan sát trẻ đi tới kết luận nhất định. Bạn đang xem nội dung tài liệu Giáo án mầm non lớp lá - Khám phá khoa học cho trẻ trong trường mầm non, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trênTỔ CHỨC KHÁM PHÁ KHOA HỌC CHO TRẺ TRONG TRƯỜNG MẦM NON tiêu phát triển nhận thức cho trẻ mầm non trong Chương trình Giáo dục mầm non. - Cung cấp hệ thống kiến thức đơn giản, chính xác, cần thiết về các sự vật, hiện tượng gần gũi xung quanh. - Phát triển các năng lực nhận thức để trẻ có thể tự phát hiện vấn đề, tích luỹ kiến thức và giải quyết các tình huống đơn giản xảy ra trong cuộc sống. - Giáo dục thái độ ứng xử đúng đắn đối với thiên xã hội. Nội dung giáo dục nhằm phát triển nhận thức cho trẻ bao gồm + Khám phá khoa học + Khám phá xã hội + Làm quen với toán II. Khám phá khoa học Khái niệm khám phá khoa học Khám phá khoa học Phát hiện ra các điều bí mật, ẩn dấu Khám phá những điều bí ẩn của tự nhiên, những điều mới lạ của tự nhiên. Khám phá khoa học đối với trẻ mầm non Quá trình trẻ tìm hiểu, tích cực tham gia hoạt động thăm dò, quan sát, xem xét, phỏng đoán, thảo luận về sự vật và hiện tượng xung quanh. Thí nghiệm Làm thí nghiệm theo những điều kiện nguyên tắc đã được xác định để nghiên cứu, chứng minh một vấn đề gì đó. Thực nghiệm Tạo ra những biến đổi nhất định của sự vật để xem xét những hiện tượng nào đó hoặc kiểm tra tính đúng sai của các lý thuyết, của những ý kiến, gợi ý mới. Trải nghiệm Đã từng sống, từng biết về những vấn đề đó. Tóm lại Là sự tổ chức hoạt động tạo ra tình huống và quan sát trẻ đi tới kết luận nhất định. Mục đích Cung cấp thông tin cho trẻ về thế giới quanh. Đáp ứng nhu cầu của trẻ luôn muốn tìm kiếm câu trả lời nguyên nhân xẩy ra sự việc. Rèn cho trẻ một số kỹ năng tư duy. 2. Những kỹ năng nhận thức cơ bản cần thiết rèn cho trẻ khi tham gia hoạt động khám phá Quan sát Có khả năng quan sát 1 hoặc nhiều đối tượng cùng 1 sử dụng các giác quan để thu thập thông tin về đối tượng quan sát. VD Quan sát sự phát triển của hạt cây khi gieo, phát triển của củ hành tây khi trồng trong cốcTrẻ nhìn, sờ, + Tìm hiểu về một đối tượng MG lớn Cho trẻ quan sát, tự phát hiện dấu hiệu đặc trưng, giải quyết tình huống có vấn đề, phát hiện, nhận xét mối quan hệ của đối tượng. Kích thích trẻ phán đoán, suy luận. + Tìm hiểu về nhiều đối tượng Nhận biết từ 4 – 6 đối tượng, so sánh 2 – 3 cặp đối tượng. Áp dụng trong trường hợp khi trẻ đã tích luỹ được vốn kiến thức tương đối đầy đủ, chính xác, sử dụng nhiều trò chơi, bài tập So sánh, phân loại - So sánh Tìm hiểu đặc điểm giống và khác nhau của đối tượng, lựa chọn và xếp các đối tượng theo các đặc điểm giống nhau. VD So sánh sư tử và hổ - Phân loại theo nhiều cách khác nhau theo 1 hoặc 2 dấu hiệu, có thể cho trẻ phân loại theo dấu hiệu cho trước, có thể cho trẻ tự chọn dấu hiệu phân loại Cúc áo 2 lỗ, 4 lỗ, hình tròn, ô van, vuông, chữ nhật, các màu, nhựa, đá, nhôm để tạo thành các nhóm có dấu hiệu chung. Đo lường Dùng thước đo đo nhiều đồ vật, ghi lại kết quả đo để so sánh, dùng cân để nhận biết vật nặng nhẹ, xem đồng hồ để biết thời gian, đo nhiệt độ và có thể sắp xếp đối tượng theo các quy luật nhất định To dần, nhỏ dần, theo mẫu Suy luận Dựa trên kết quả quan sát để đưa ra nhận xét và suy ra điều mà trẻ chưa nhìn thấy. Phán đoán Đưa ra dự báo hợp lý hoặc ước lượng dựa trên kết quả quan sát, kinh nghiệm, kiến thức mà trẻ đã có. VD Trẻ nhìn thấy một ít nước cạnh tủ lạnh, nước lạnh. Trẻ phán đoán có ai đó lấy nước đá đánh rơi trên sàn. Cùng lúc đó trẻ nhìn thấy chị đang uống nước, đoán là chị đã đánh rơi nước trên sàn. Nếu không tưới nước cây sẽ chất Giao tiếp, trao đổi thông tin, mô tả bằng lời hoặc hình ảnh, biểu đồ, sơ đồ, ký hiệu VD Ghi lại nhiệt độ các ngày trong nhiều cách. Tháng 9 Thứ 2 3 4 5 6 7 Chủ nhật Tháng 9 Nhiệt độ Thứ 2 3 4 5 6 7 Chủ nhật 45 40 35 X 30 25 20 15 10 5 Ngày nào trong tuần nóng nhất? Lạnh nhất? So sánh nhiệt độ của 1 tháng mùa đông và 1 tháng mùa hè. Đài thông báo nhiệt độ ở Hà Nội 30 độ C Hỏi nóng hay lạnh? Thời gian nào trong năm? Tại sao? Một số điều kiện cơ sở vật chất để tổ chức khám phá môi trường Kính lúp, nam châm, cân, gương. thước các loại Các sách về hoạt động khọc học dánh cho giáo viên và cho trẻ Các đồ vật, nguyên vật liệu lá, hoa, hạt cây, côn trùng, con vật nuôi, vỏ trai, sò, ốc Bể cá, chai nhựa trong các cỡ, dụng cụ đông nước, phễu. bình tưới nước. 4. Nội dung khám phá khoa học + Khám phá khoa học về một số bộ phận của cơ thể người + Khám phá khoa học về đồ vật và chất liệu + Khám phá khoa học về thực vật + Khám phá khoa học về động vật + Khám phá khoa học về một số hiện tượng tự nhiên Hình thức tổ chức cho trẻ khám phá khoa học điểm tổ chức + Dạo chơi + Tham quan + Sinh hoạt hàng ngày + Hoạt động góc + Ngày hội, ngày lễ. + Hoạt động học. mô học sinh Tuỳ theo loại hình khám phá khoa học để tổ chức cho trẻ hoạt động cá nhân, nhóm hoặc cả lớp. c. Sử dụng các hình thức khám phá khoa học trong tổ chức hoạt động học - Sử dụng hoạt động khám phá khoa học như là một thủ thuật trong 1 giờ học cho trẻ tìm hiểu về môi trường xung quanh. VD Làm quen với một số loại quả, cho trẻ nếm thử, sờ, ngửi - Tổ chức hoạt động khám phá khoa học là 1 giờ học trọn vẹn. VD Tìm hiểu về đặc điểm, tính chất của nước. Các bước tổ chức khám phá khoa học Bước 1 Cho trẻ tiếp xúc nhiều lần với đối tượng cần khám phá bằng giác quan dạo chơi, tham quan, sinh hoạt háng ngày, hoạt động góc, Bước 2 Người lớn cần chuẩn bị các câu hỏi. Các câu hỏi nhằm cung cấp kiến thức và phát triển các kỹ năng nhận thức. Bước 3 Tạo mọi điều kiện cho trẻ được trải nghiệm. Bước 4 Tổng hợp đánh giá Hỏi trẻ đã làm và phát hiện điều gì. Giáo viên ghi chép lại và tổng kết. Bước 5 Xác định việc làm tiếp Có thể cho trẻ vẽ, làm mô hình hoặc nói về điều trẻ khám phá được. * Một số lưu ý khi tổ chức cho trẻ khám phá khoa học Câu hỏi GV cần chuẩn bị và lựa chọn câu hỏi để hỏi trẻ phù hợp với trường hợp khám phá khoa học + Câu hỏi giúp trẻ tập trung về đặc điểm của đối tượng quan sát Tên gọi, chất liệu, màu sắc + Câu hỏi giúp trẻ phân biệt, so sánh tìm ra sự giống và khác nhau của các đối tượng, khuyến khích trẻ tự tìm tòi Con gà khác với con vịt như thế nào? Mùa đông khác mùa hè + Câu hỏi mở khuyến khích trẻ giải quyết vấn đề và đưa ra những dự đoán, tình huống để trẻ giải quyết Làm thế nào để nước lạnh hơn? Chuyện gì xảy ra nếu ta không tưới nước cho cây?... Tổ chức cho trẻ tham gia tích cực vào các hoạt động khám phá, lựa chọn hoạt động phù hợp để trẻ được cùng cô chuẩn bị, làm thao tác thí nghiệm, được thử, được thảo luận theo nhóm, được theo dõi đến kết quả cuối cùng. Tránh trường hợp cho trẻ làm quen với đồ vật lặp đi lặp lại 1 hình thức. Luôn có sự tích hợp hướng dẫn cho trẻ thái độ ứng xử, tình cảm với đối tượng khám phá Bảo vệ môi trường, biết giữ vệ sinh cá nhân,kỹ năng sống đơn giản Chuẩn bị các phương tiện để tổ chức cho trẻ khám phá khoa học cần quan tâm đảm bảo an toàn cho trẻ Nước nóng, lửa, dao, cốc thuỷ tinh Khi tổ chức cho trẻ đi tham quan xa SKKN của cô giáo trường MG Việt Triều + Lựa chọn địa điểm tham quan + Lập kế hoạch Thời gian, chương trình, nội dung thảo luậ của cô và trẻ + Chuẩn bị xe Nếu cần + Người lớn đi cùng Phụ huynh học sinh, cán bộ GV + Nghỉ ngơi, ăn uống. + Các điều kiện đảm bảo an toàn + Các hoạt động củng cố sau chuyến đi tham quan trẻ miêu tả, làm sản phẩm vẽ, làm chuyện tranh, làm đồ chơi từ vật liệu thiên nhiên mang về từ chuyến đi. Xem băng video quay chuyên đi VD - Một buổi dạo chơi + Phụ thuộc vào mùa, địa điểm dẫn trẻ đến có thể quan sát kiến, bướm, lá, hoa, mây, mưa, nóng, lạnh + Cho trẻ tìm xung quanh những vật định hướng quan sát, nói cho trẻ biết tên gọi. + Sử dụng lá, cánh hoa để dạy trẻ đếm.., động viên trẻ nói đúng hoặc thuộc những điều cô mới dạy + Về lớp Cho trẻ vẽ, kể lại câu chuyện, Một buổi tham quan + Cho trẻ tự tìm hiểu điều trẻ thích thú và chia sẻ cùng cô. + Chụp ảnh những gì trong thiên nhiên mà trẻ nhìn thấy, thích thú. + Về lớp tìm kiếm trong hoạ báo, tranh ảnh, trang Web về điều trẻ vừa quan sát khi đi tham quan. + Làm sách về thiên nhiên 6. Gợi ý các hoạt động Khám phá khoa học theo Chủ đề cho lớp 5 tuổi TT Chủ đề Nội dung Gợi ý các hoạt động khám phá khoa học 1 Trường MN - Đặc điểm, công dụng, cách sử dụng đồ dùng, đồ chơi - So sánh, phân loại 1 số đồ dùng, đồ chơi - Để nhiều loại đồ vật kim loại, không phải kim loại cho trẻ trải nghiệm, đoán, phân loại. - Cân một số đồ vật trên cân thăng bằng, tìm vật nặng = nhau, không = nhau. 2 Bản thân - Tên gọi , chức năng của các bộ phận cơ thể. - Biết giữ vệ sinh cơ thể. - Trẻ đứng vòng tròn hoặc thành hàng Thực hiện vận động theo hiệu lệnh Nhắm mắt, chỉ tay lên mũi, mắt, mồm, nhấc chân, co đứng 1 chân - Tay dùng để làm gì giơ tay chào, đàn, đánh răng, rửa mặt, cài khuy áo, cầm điện thoại, kéo dây giầy, giở sách - Trẻ làm các động tác = chân bò, đi, nhảy, trượt, kiễng, đá bóng, lắc người, quay vòng, hô đóng băng trẻ đứng nguyên tư thế đang thực hiện. - In ngón tay cái lên giấy, dùng kính lúp soi. - Lập biểu đồ cân nặng, chiềucao, giúp trẻ tìm số đo của mình. - Chọn 1 số đồ vật túi, khay, thước kẻ cho trẻ tập làm thăng bằng = đầu, vai, tay, chân. - Cắt băng giấy dài 2m cho trẻ đi thử Bao nhiêu bước chân ngắn, bao nhiêu bước chân dài. - Vẽ hình bàn tay bừng phấn trên giấy. - Bỏ 1 số đồ vật vào hộp, cắt lỗ nhỏ, cho trẻ thò tay vào tìm, mô tả đồ vật, gọi tên pt xúc giác. Cho trẻ phân loại vật nóng - lạnh - Chuẩn bị nhiều cốc nước có các mức nước khác nhau, trẻ dùng thìa gõ, nghe âm thanh khác nhau pt thính giác - Chuẩn bị xà phòng, chanh, hạt tiêu, một nón thức ăn quen thuộc cho vào hộp có lỗ nhỏ, cho trẻ ngửi và đoán mùi. pt khứu giác - Cho trẻ so sánh mắt con vật, mắt người pt thị giác - Cho trẻ nếm và so sánh muối-đường, rượu-nước, bột mỳ-sođa.pt vị giác - Cắt miếng khoai tây và táo nhỏ như nhau, chộn lẫn cho trẻ nhắm mắt, ngửi phân biệt khoai tây- táo, nếm phân biệt, mô tả mùi vị. - Vệ sinh thân thể + Khi nào rửa tay? Tại sao? + Cháu thích khăn tắm nào? + Cháu thích dùng loại xà phòng nào? + Cách rửa mặt, tay chân, cách rửa cọ 2 chân vào nhau + Cháu thường dùng nước gội đầu nào? Cách chải đầu, bao nhiêu bạn tóc dai? Bào nhiêu bạn tóc ngắn? ai đèo bờm, ai buộc nơ, Các kiểu tóc khác nhau. + Đánh răng như thế nào? M ấy lần/ ngày? Loại thuốc nào cháu thường dùng đánh răng tại nhà? + Vệ sinh nhà cửa, lau đồ đạc Gia đình có đồ vật nào Mày giặt, máy hút bụi, máy sấy, các phụ kiện đi kèm theo các loại máy phục vụ vệ sinh gia đình. III. Khám phá xã hội 1. Nội dung + Tìm hiểu về bản thân, gia đình, trường mầm non, cộng đồng + Các hoạt động giúp trẻ biết 1 số nghề gần gũi và phổ biến + Các hoạt động cho trẻ làm quen với danh lam thắng cảnh, lễ hội, sự kiện văn hoá của quê hương. Lưu ý Khi lựa chọn nội dung để cho trẻ học cần quan tâm một số yếu tố sau + Thực tiễn nơi trẻ đang sống + Sự kiện xã hội nổi bật lựa chọn sự kiện phù hợp với khả năng nhận thức và hứng thú của trẻ 1000 năm Thăng Long, Lễ hội làng, Wold cup Các hình thức tổ chức cho trẻ khám phá xã hội Trò chuyện với trẻ Xem tranh ảnh, băng hình. Kể chuyện, đọc thơ, giải câu đố về gia đình, bạn bè, trường lớp mầm non Chơi các trò chơi, các tình huống trải nghiệm tìm hiểu về bản thân, sở thích của mình, của ban, nhu cầu gia đình. Tham quan, quan sát về gia đình, một số nghhề, danh lam thắng cảnh Vẽ tranh, làm album ảnh, sách tranh về các sự kiện, về gia đình, trường học Lưu ý Khi tổ chức hoạt động khám phá xã hội cho trẻ cần lựa chọn hình thức phù hợp để trẻ tham gia tích cực vào hoạt động và đạt mục đích hiệu quả nhất. Hà Nội, tháng 7/2010

nội dung khám phá khoa học cho trẻ mầm non